Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд хөдөлмөр эрхлээд цалин хөлстэй болчихвол нийтийн тээвэрт зорчигчийн карт уншуулахад “Хөнгөлөлттэй зорчигч” бус “Баярлалаа” гэдэг үгийг сонсмоор байна “Хөнгөлөлттэй зорчигч” гэдэг нь өөрөө ялгаварлан гадуурхаж буйн хэрэг. Хүнийг хараад бус ур чадварыг нь шалгаж үзээд ажилд авах хэрэгтэй хэмээн харааны бэрхшээлтэй иргэн П.Эрдэнэбат ярьж байсан юм. Тэрбээр Н.Мөнхтөр найзынхаа хамт нэг сарын өмнө Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын “Call center”-т ажилд оржээ.
-Ярилцлага эхлэхээсээ өмнө манай уншигчдад өөрсдийгөө танилцуулаач?
Мөнхтөр: Намайг Мөнхтөр гэдэг. Би 25 настай. Монголын хараагүйчүүдийн үндэсний холбооны дэргэдэх МСҮТ-ийг төссөн. 2015 онд Орхон аймгийн МУИС-ийн Орхон сургуулийг эдийн засагч мэргэжлээр төгсөөд хоёр жил гаруй хугацаанд хараагүй хүмүүсийн хэрэглэдэг компьютерийн ангид суралцсан.
П.Эрдэнэбат: Би өмнө нь хараагүй хүмүүст зориулсан ном, сурах бичгийн хэвлэлийн газарт ахлах редактораар ажиллаж байсан. Дараа нь ФМ 98 радиод найруулагчаар ажиллаж байгаад аудио номны DZ формат дээр дөрвөн жил ажилласан. DZ формат гэдэг нь хараагүй хүмүүс номыг гарчиг гарчгаар нь, бүлэг бүлгээр нь уншихад зориулагдсан формат гэж хэлж болно.
-Ажилд ороод сар гаруй хугацаа болж байна шүү дээ. Сэтгэгдлээсээ хуваалцаач?
П.Эрдэнэбат: Бид Монголын Хараагүйчүүдийн үндэсний холбоогоороо зуучлуулан энэ ажилд орсон. Өмнө нь төрийн байгууллагыг сүрдмээр, хүмүүс нь харилцаа муутай гээд боддог байсан. Харин яг дотор нь ороод ажиллахаар зөв хандлагатай хүмүүс их байна. Нийгмийн хариуцлага ухамсарлаад биднийг ажилд авсанд нь баярлаж байна. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд нийгмийн даатгалын аль ч хэлтэст ажилд орсон тэдгээр иргэдэд үйлчилгээ үзүүлэх ажилтантай байна гэдэг нь том хөрөнгө оруулалт шүү дээ. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд ч гэсэн бусадтай адил тэгш эрхтэй, даатгуулагч иргэн гээд хэлүүлэхийг хүсдэг. Нийтийн тээвэрт ороод зорчигчийн картаа уншуулахад хөнгөлөлттэй иргэн бус баярлалаа гэдэг үгийг сонсохыг хүсдэг шүү дээ. Хэрвээ хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд ажилтай, орлоготой болчихвол заавал төрөөс халамж хүсээд суухгүй шүү дээ.
Мөнхтөр: Хөгжлийн бэрхшээлтэй тэртусмаа харааны бэрхшээлтэй иргэн төрийн албанд ажиллаж байгаа бараг анхны тохиолдол нь бид хоёр ч байж магадгүй. Ажилдаа дассан болохоор хүндрэл бэрхшээл тулгамдахгүй байна. Хамт олноосоо суралцаад явж байна даа. Нийгмийн даатгалд ажилд ороод энэ чиглэлд маш их мэдээлэлтэй болж байна. Нийгмийн даатгалын хууль, эрх зүй нь өөрөө нарийн төвөгтэй болохоор уншиж судлах зүйл их байна. Өмнө нь мэддэггүй байсан зүйлээ мэдэж, даатгал төлснөөр санхүүгийн тодорхой хэмжээний ачааллыг нуруу дээрээсээ авчихдаг юм байна гэдгийг өөрийн биеэрээ ойлгож, энэхүү мэдээллээ бусдад түгээж явна даа.
– Өмнө нь ажил хийж, хайж байсан уу?
Мөнхтөр: Их сургуулиа төгсөөд ажлын байранд зуучлагдсан боловч харааны бэрхшээлээсээ болоод тохирох ажлын байр олдоогүй. Улмаар ажил хөдөлмөр эрхлээгүй жил гаран болж байгаад хараагүйчүүдийн сургуульд сурсан. Энэ бол миний анхны ажлын байр.
П.Эрдэнэбат: Үзэлгүй яахав ээ. Би ажил хайж байхдаа олон төрлийн лекц сургалтад хамрагдаж байсан. Ингээд харааны бэрхшээлтэй иргэд лавлах төвд ажиллаж болох юм байна гэдгийг ойлгоод энэ төрлийн үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагад хандсан боловч харамсалтай нь хараагүй хүн ажиллана гэдэгт нь итгээгүй юу, эсвэл ур чадваргүй гэж үнэлсэн үү сайн мэдэхгүй юмаа ажил олдохгүй л байсан. Ингээд холбоондоо хандаад энэ ажилд орсон.
–НДЕГ-т ажилладаг юм байна. Та хоёр яг ямар үйлчилгээ иргэдэд үзүүлж байна вэ?
НДЕГ лавлах үйлчилгээгээ өргөжүүлж саяхан call center-тай болсон. Бид утсаар иргэдийн лавласан мэдээллийг нь өгч байна.
-Иргэдэд утсаар мэдээлэл өгөхөд тодорхой хууль, дүрэм журмаа хэрхэн харж мэдээллийг өгдөг вэ?
-Хараагүй иргэдэд зориулсан компьютерийн тусгай программ байна. Тэрхүү программ маань компьютерийн дэлгэц дээр гарч байгаа мэдээллийг бидэнд уншиж өгдөг. Харин түүнийг нь бид сонсоод мэдээллээ авна. Мөн компьютерийн гартай адил хараагүй хүмүүст зориулсан гар бий. Түүгээр бид дэлгэц дээр гарч байгаа үг үсгийг мэдрээд мэдээллээ авчихдаг юмаа. Бас шаардлагатай тохиолдолд баррель үсгээр хэвлээд уншиж судлах ч боломжтой. Бас манай байгууллага харааны бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан сонсдог хуулийн ном, сонсголын бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан дохионы хэлмэрчтэй видео хичээлүүдтэй. Нийгмийн даатгалын байгууллага маань ер нь хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд ээлтэй ажилладаг юм байна лээ. Бүх хэлтэсээсээ нэг ажилтан сонгож дохионы хэлний сургалтад хамруулсан болохоор сонсголын бэрхшээлтэй иргэд дурын хэлтэс дээр очоод ойлголцоод мэдээлэл үйлчилгээ авч чадаж байна. Зарим хэлтсүүд даатгуулагчийн буландаа харааны бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан нүдний шил хүртэл тавьсан байдаг шүү.
–Та хоёртой адилхан олон хүмүүс байгаа шүү дээ. Магадгүй тэд өнөөдөр хаана сурах, хэрхэн ажлаа хайхаа мэдэхгүй явж байгаа байх?
– Мөнхтөр: Юуны түрүүнд харааны бэрхшээлтэй гэдгээсээ ичих зовох шантарч болохгүй. Хүн өөрөө зүтгэж байж л амжилтад хүрнэ. Хараагүйчүүдийн холбоо дэргэдээ хөдөлмөрийн биржтэй болж байна. Биржээр дамжуулбал дөт замаар ажлын байртай болох боломжтой.
-Эрдэнэбат: Есдүгээр ангид байхдаа Би багшаасаа таяг бариад явахдаа ичдэг үү гэж асууж байлаа. Тухайн үед багш маань сул хардаг байсан. Багш маань таяг бариад явахаасаа юунд нь ичихвээ дээ. Таягтай хэрнээ явж чадахгүй хүн зөндөө байна шүү гэж хэлж байсныг тод санаж байна. Хүний хамгийн хэрэггүй сэтгэл хөдлөл бол өөрийгөө өрөвдөх гэж би боддог. Чадахгүй гээд суувал чи чадахгүй. Чадна гээд зүтгэвэл амжилтад хүрнэ шүү дээ. Нэг үеэ бодвол нийгэм хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг ажил хийж чадна гэдэг талаас нь хүлээж авдаг болчихсон байгаад баярлаж байна.
